دروس استاد سید اصغر سعادت میرقدیم لاهیجی

نسیم معرفت

سلام علیکم

جناب استاد سعادت میر قدیم دامَت اِفاضاتُه

سؤالِ یکی از برادران ایمانی را برای پاسخ خدمت شما تقدیم می کنم .

راجع به ازلی بودن ائمه و پیامبر (ع) و یا اول و آخِر و ظاهر و باطن بودن آنها که مشابه صفات الهی می‌باشد بفرمایید آیا اظهار چنین صفاتی غُلُوّ نیست؟ اگر فرضا آنها از نور الهی خلق شده اند می توان چنین نتیجه‌ای گرفت ؟ بالاخره آنها مخلوق هستند یا نه ! و اینکه ذکر شده ما از اسماء حُسنی هستیم چطور قابل تطبیق با خود صفات و ذات الهی می باشد؟ اگر چنین باشد در مورد خلقت انسانها هم که خدا از روح خودش در ما دمیده پس ما هم باید روحمان ازلی باشد ! در نهایت اینکه اگر به چنین مواردی معتقد نباشیم وضعیت ایمانی به کجا ختم می شود زیرا این موارد جزو اصول دین نمی باشد, در صورت جوابگویی کمال تشکر را دارم ، موفق باشید.

به نام خدا

سلام علیکم

پاسخِ سؤال را به نحو اختصار عرض می کنم :

بزرگان و صاحب نظران در رابطه با ازلیّت و ابدیّت ، در مَباحِث کلامی و فلسفی و عرفانی در کُتب خود به بیان های مختلف به آن پرداخته اند . ازلیّت و ابدیّتِ بِالذّات که از صفات ذاتی حقتعالی می باشد آن است که حقتعالی چون واجب الوجوب بالذات است لذا مسبوق به عدم نیست پس ازلی است و نیز ملحوق به عدم نیست پس ابدی می باشد و چون نه مسبوق به عدم و نه ملحوق به عدم است لذا سرمدی است . خداوند ازلی است یعنی ( «از» ندارد و ابتدایی برای او نیست) و ابدی است یعنی ( «تا» ندارد و انتهایی برایش نیست) و هر موجودی که «از» و «تا» ندارد سرمدی است و سرمدیت فقط و فقط از آن خدای تَبارَکَ وَ تَعالَی می باشد و هیچ موجود دیگری شایسته سرمدیّت نیست . بعد از بیان این مطلب و فهم درست آن عرض می شود که اگر در روایات و آیات و یا کلام بزرگان مطالبی و جملاتی دال بر ازلیت و ابدیت اهل بیت «علیهم السلام» و انوار مقدسه آنها است حتما ازلیّت و ابدیّت بِالعَرَض و تَبَعِی مراد است نه ازلیت و ابدیت بِالذّات ‌ . و اما اینکه بر اساس روایات وارده ، اهل بیت «علیهم السلام» اَسماءُ الحُسنَی خوانده شده است تبیین و تشریح و فهم آن منوط به بیان مقدماتی است ....‌ اگر اسم از وسم باشد که به‌معنای آیت و نشانه و علامت و اثر است ، همه پدیده های عالَم هستی به نوعی و یا به واقع اِسم و یا اِسمُ الله هستند که خدا را نشان می دهند و از آثار او هستند و به قول علامه شهید مطهری : (عالم جهت و فِلِش به سوی خدا است و او را نشان می دهد) و اگر اسم به معنای سُمُوّ و رفعت باشد دراین صورت همه پدیده های هستی به نوعی به اندازه خود بیانگر رفعت و عظمت خداوند تبارک و تعالی می باشد که در این صورت اسم از مقوله لفظ و مفهوم نمی باشد . راغِب اصفهانی در مُفرداتش می فرماید : ( وَ أَصلُهُ «یَعنِی اَصلُ کَلِمَةِ اِسم» مِنَ السُّمُوِّ وَ هُوَ الَّذِی بِهِ رُفِعَ ذِکرُ الْمُسَمَّى فَیُعرَفُ بِهِ قالَ اللهُ : بِسْمِ اللَّهِ) . ائمّه «علیهم السلام» و پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله و سلّم» که انسان های کامل هستند و از نظر وجودی به صِرفُ الوُجُود و مَحضُ الوُجُود که خداوند می باشد نزدیک ترند به اعتبار حقیقت و مراتب وجود آنان ، مَظاهِر اَتَمِّ صفات و اسمای حُسنای الهی هستند و هر آنچه از صفات و کمالات در حضرت پروردگار بِالذّات است در انسان کامل بِالعَرَض وجود دارد مگر اُلُوهِیّت که فقط از آنِ اَلله است و به قول آیت الله بهجت «رحمت الله علیه» که به این مضمون فرمودند که فرق اهل بیت «علیهم السلام» با خداوند آن است که خداوند خالق است و اهل بیت «علیهم السلام» مخلوقند . اول و آخِر بودن اهل بیت «علیهم السلام» هم بِالعَرَض است نه بِالذّات . هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ‌ ... (سوره حدید آیه 3) یعنی خداوند اوّلی است که قبل از او اوّلی نیست و خداوند آخِری است که بعد از او آخری نیست . امام زین العابدین «علیه السلام» در صحیفه سجّادیه عرضه می دارد : اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلِ بِلَا أَوَّلٍ کانَ قَبْلَهُ، وَ الْآخِرِ بِلَا آخِرٍ یکونُ بَعْدَهُ ... . ... اهل بیت «علیهم السلام» هم قبل از آنها و بعد از آنها موجودی غیر از خدا وجود ندارد که واجد و دربردارنده همه کمالات باشد . آنها یعنی اهل بیت «علیهم السلام» اوّل و آخِر و ظاهِر و باطِن هستند . در پایان عرض می شود : چون درک معارف الهیّه به توانایی ها و ظرفیت های خاص درونی و وجودی انسان ها بر می گردد و همه در یک سطح نیستند لذا التزام به این امور دقیق برای همه لازم نیست و برای کسانی که از شایستگی ها برخوردارند زیبنده و شایسته است . البته هر چیزی که تصحیح کننده پایه های اعتقادی و توحیدی باشد از نظر شرعی و عقلی موظّف به مطالعه و تحقیق به اندازه طاقت خود هستیم .
وَالسَّلام .

سیداصغرسعادت میرقدیم لاهیجی

15 دی 1402 .